ΡΟΧΑΛΗΤΟ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΥΠΝΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ
(SNORING AND SLEEP APNOEA)
Ροχαλητό : Είναι ο θόρυβος που παράγεται κατά την διάρκεια του ύπνου, εξαιτίας μερικής απόφραξης του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος. Οφείλεται στην δόνηση της μαλθακής υπερώας, της σταφυλής, των παρίσθμιων και σπανιότερα της βάσης της γλώσσας. Η δόνηση αυτή προκαλείται από τον στροβιλισμό του αέρα, λόγω της μερικής απόφραξης της ανώτερης αναπνευστικής οδού.
Άπνοια : Θεωρείται η διακοπή της ροής του αέρα από τους ρώθωνες και από το στόμα για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα.
Δείκτης Άπνοιας (apnea index) : Είναι ο αριθμός των απνοϊκων επεισοδίων ανά ώρα ύπνου. Ως σύνδρομο υπνικής άπνοιας (sleep apnea Syndrom SAS)θεωρείται η εμφάνιση 30 ή περισσοτέρων απνοϊκων επεισοδίων κατά την διάρκεια 7 ωρών ύπνου ή η διαπίστωση δείκτη άπνοιας μεγαλύτερου του 5.
Η υπνική Άπνοια διακρίνεται :
- Σε ήπια (5-2 απνοϊκα επεισόδια ανά ώρα)
- Σε μετρίου βαθμού (20-40 άπνοιες ανά ώρα )και
- Σε σοβαρής μορφής (>40 επεισόδια άπνοιας ανά ώρα )
Συχνότητα :παίζει ρόλο το φύλο. Το 24% των ανδρών και το 14 % των γυναικών ροχαλίζουν κατά τη διάρκεια του ύπνου τους. Η ηλικία. Το 60 % των ανδρών πάνω από 60 ετών ροχαλίζει, ενώ το 15% κάτω των 30 ετών ροχαλίζει.
Η υπνική άπνοια διακρίνεται σε δύο τύπους :
- Η κεντρικού τύπου υπνική άπνοια παρατηρείται σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, αλλοιώσεις
του εγκεφάλου και αποδίδεται σε αστάθεια του αναπνευστικού κέντρου που βρίσκεται στον προμήκη μυελό
(εγκέφαλο). - Η αποφρακτικού τύπου Υπνική Άπνοια είναι η συχνότερη και οφείλεται σε απόφραξη της
ανωτέρου αναπνευστικής οδού (Μύτη, Στοματοφάρυγγας- λάρυγγας) συνδυάζεται πάντοτε με ροχαλητό .
Τα συχνότερα αίτια :
1. Η Μύτη :
- Σκολίωση του ρινικού διαφράγματος (στραβό διάφραγμα).
- Ρινικοί πολύποδες
- Επιπωματισμός σε επίσχεση ρινορραγίας
2. Φάρυγγας :
- Όγκοι του ρινοφάρυγγα
- Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια)
- Ευμεγέθης Σταφυλή
- Υπερτροφία γλωσσικής αμυγδαλής
- Διογκωμένη γλώσσα (μυξοίδημα- μεγάλα κρεατάκια )
- Όγκοι υποφάρυγγα.
3. Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες :
- Μικρογνάθια
- Οπισθογναθισμός
4. Λάρυγγας :
- Όγκοι
- Οίδημα (πρήξιμο λάρυγγα)
Επιβαρυντικοί παράγοντες :
- Παχυσαρκία
- Χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών πριν τον ύπνο.
- Πλούσιο γεύμα – δείπνο πριν τον ύπνο.
- Επιπτώσεις που προκαλούνται λόγω των συχνών απνοιών είναι:
α) Πτώση του οξυγόνου στο αίμα (Μερική πίεση οξυγόνου PO2).
β) Ανάπτυξη μεγάλης αρνητικής ενδοθωρακικής πίεσης (πνεύμονες ).
Η πτώση του οξυγόνου στο αίμα (PO2) και η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα(PCO2) διεγείρουν το συμπαθητικό σύστημα και αυτό με τη σειρά του προκαλεί αύξηση των επιπέδων των κατεχολαμίνων που κυκλοφορούν στο αίμα.
Οι ανωτέρω αλλαγές προκαλούν στον οργανισμό :
- Ανάπτυξη συστηματικής αρτηριακής πίεσης (υπέρταση ).
- Ανάπτυξη πνευμονικής υπέρτασης.
- Εμφάνιση καρδιακών αρρυθμιών (βραδυκαρδία, έκτακτες κοιλιακές συστολές).
- Η μείωση του οξυγόνου του αίματος (υποξία )προκαλεί σε αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων (πολυκυτταραιμία), το οποίο με την σειρά του προκαλεί μείωση της γλοιότητας του αίματος.
- Δημιουργία υψηλών αρνητικών ενδοθωρακικών πιέσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου μπορεί να προκαλέσει σωματικές καρδιοαγγειακές επιπλοκές -> καρδιακή ανεπάρκεια.
- Η ελάττωση της μερικής πίεσης (PO2) του οξυγόνου στο αίμα και η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (PCO2), δηλαδή ή υπερκαπνία διεγείρουν τους χημειουποδοχείς του καρωτιδικού σωματίου και αυτό με τη σειρά του διεγείρει το αναπνευστικό κέντρο στον εγκέφαλο με συνέπεια την αφύπνιση (ξύπνημα ) του ασθενούς. Εξαιτίας των συχνών αφυπνίσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο ασθενής αισθάνεται κουρασμένος καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και υποφέρει από υπνηλία.
Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ασθενούς διότι προκαλεί σοβαρότατα κοινωνικά προβλήματα όπως:
- Αυξημένη συχνότητα διαζυγίων
- Ελαττωμένη απόδοση στην εργασία
- Αύξηση τροχαίων ατυχημάτων
Πρωινοί πονοκέφαλοι - Ελαττωμένη ικανότητα μνήμης και συγκέντρωσης
- Αλλαγές στην προσωπικότητα
- Νυχτερινή ενούρηση
- Ελάττωση της libido
- Συστηματική υπέρταση
- Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια
Διάγνωση :
- Λήψη ενός ιδιαίτερα λεπτομερούς ιστορικού
- Κλινική εξέταση
- Διενέργεια μιας σειράς εργαστηριακών εξετάσεων
- Ιδιαίτερη βαρύτητα στο ιστορικό έχει η ύπαρξη συστηματικών παθήσεων, η χρήση αλκοόλ ή κατασταλτικών φαρμάκων
- Στην κλινική εικόνα η μέτρηση του σωματικού δείκτη (βάρος σε σχέση με το ύψος) της αρτηριακής πίεσης, αναζήτηση κρανιοπροσωπικών ανωμαλιών και τέλος η ενδελεχής Ω.Ρ.Λ. εξέταση με σκοπό τον έλεγχο της ανώτερης αναπνευστικής οδού με την αναζήτηση παθολογικών καταστάσεων (στραβό διάφραγμα, υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών, πολύποδες ρινός, κρεατάκια, υπερτροφία αμυγδαλών κ.α) .
Το σημαντικότερο τμήμα της εργαστηριακής διερεύνησης είναι η διαφοροδιάγνωση μεταξύ απλού ροχαλητού και υπνικής άπνοιας. Ο καθορισμός του τύπου της υπνικής άπνοιας δηλαδή κεντρικού τύπου ή αποφρακτικού τύπου αλλά και η βαρύτητα της υπνικής άπνοιας. Η εκτίμηση της βαρύτητας γίνεται με την μελέτη ύπνου (Polysomnography )που γίνεται σε ειδικά εργαστήρια ύπνου, στην οποία καταγράφονται διάφοροι παράμετροι κατά την διάρκρια του ύπνου όπως :
- Οι αναπνευστικές κινήσεις του εξεταζόμενου
- Η ροή του αέρα
- Ο αριθμών αναπνοών του
- Ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο (PO2)
- Η καρδιακή του λειτουργία κ.α.
Σημαντικό επίσης είναι ο καθορισμός του επιπέδου στο οποίο εμφανίζεται ανατομική απόφραξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού, βάση του οποίου θα γίνει και η επιλογή των ασθενών που έχουν ένδειξη για χειρουργική αντιμετώπιση .
Χρήσιμη κλινική δοκιμασία είναι ο χειρισμός κατά <Muller > που γίνεται με ειδικές κάμερες όπως το εύκαπτο ρινοφαρυγγοενδοσκόπιο.
Αντιμετώπιση :
Η αποφρακτική υπνική άπνοια απαιτεί άμεση θεραπεία και μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική.
Αρχικά λήψη γενικών μέτρων :
- Απώλεια βάρους
- Αποφυγή φαγητού πριν τον ύπνο
- Πλήρης αποφυγή αλκοόλ
- Αποφυγή κατασταλτικών φαρμάκων (ηρεμιστικά )
- Θεραπεία τυχόν υπάρχοντος υποθυρεοειδισμού
Xειρουργική αντιμετώπιση :
Διόρθωση ανατομικών ανωμαλιών ή καταστάσεων που προκαλούν απόφραξη της αναπνευστικής οδού Ευθειασμός του ρινικού διαφράγματος (Διάφραγμα)
- Σμίκρυνση των κάτω ρινικών κογχών (κογχοπλαστική )
- Αφαίρεση ρινικών πολυπόδων (πολυποειδεκτομή )
- Αφαίρεση αμυγδαλών (αμυγδαλεκτομή )
- Αφαίρεση (κρεατάκια ) αδενοεϊδων εκβλαστήσεων κυρίως στην παιδική ηλικία
- Σε σοβαρές περιπτώσεις σταφυλο-φαρυγγο-υπερωιπλαστική (UPPP)(αφαίρεση αμυγδαλών, εκτομή της σταφυλής, τμήμα της μαλθακής υπερώας (ουρανίσκος)και τμήμα των παρίσθμιων καμαρών και του οπίσθιου φαρυγγικού τοιχώματος.
- Η ανωτέρω επέμβαση μπορεί να γίνει με τοπική αναισθησία, χωρίς ράμματα, αναίμακτα, με σύγχρονη συσκευή επεμβατικών υπερήχων και LASER.
Εάν όλα τα ανωτέρω αποτύχουν ή υπάρχει αντένδειξη για χειρουργική θεραπεία η μονή λύση είναι η συσκευή CPAP. Συνεχής χορήγηση αέρα με θετική πίεση καθ’ όλη την διάρκεια του ύπνου ανακουφίζει τους ασθενείς από τις δυσμενείς επιπτώσεις της υπνικής άπνοιας . Συχνά όμως προκαλεί σε μερικούς ασθενείς έντονη δυσφορία και απροθυμία να συνεχίσουν την εφαρμογή της εφ’ όρου ζωής .
